Na hasło spinaker przed oczami staje nam efektowny, wypukły żagiel, umocowany gdzieś blisko dziobu i napompowany niczym balon albo czasza spadochronu. Spinakery najczęściej stosuje się na łodziach sportowych o ożaglowaniu skośnym, często więc można podziwiać je podczas regat i zawodów. Czy spinaker się spina? Raczej rozpina i to często na dodatkowym bomie, celem dodania łódce przysłowiowego kopa i zostawienia rywali daleko na horyzoncie... o ile oczywiście wiatr będzie dla nas łaskawy, a załoga kumata.

Rys. Magda Kufel

Żagiel do zadań specjalnych

Spinaker nie jest żaglem zamontowanym „na stałe” (tak, jakby inne były...) – podnosi się go jedynie przy kursach z wiatrem, począwszy od pełnego półwiatru aż po fordewind. Zadaniem spinakera jest maksymalne wykorzystanie sprzyjającego (chwilowo) wiatru, dodanie jednostce przyspieszenia i… szybkie zniknięcie, kiedy kierunek wiatru się zmieni. Aby sprostać temu niełatwemu zadaniu, spinaker posiada specjalną konstrukcję; przede wszystkim ma bardzo dużą powierzchnię (na mniejszych łódkach powierzchnia samego tylko spinakera jest często równa sumie pozostałego ożaglowania), a poza tym uszyty jest z innego materiału, niż ożaglowanie podstawowe (zwykle z nylonu). Spinaker jest żaglem bardzo efektownym i, przy sprawnej załodze, również efektywnym, lecz należy wspomnieć, iż jego opanowanie, zwłaszcza przy zmiennym wietrze, jest bardzo trudnym zadaniem.

Rodzaje spinakerów

Spinakery mogą mieć bardzo różny kształt, co wynika z odmiennego kroju tych żagli. Najczęściej spotyka się spinakery triradialne (dwu- lub trzypanelowe), ale istnieją również biradialne i horyzontalne. Spinakery możemy też podzielić na symetryczne i asymetryczne, do których zaliczamy genakery, shootery, boostery, blistery i splistery. W każdym jednak przypadku spinaker uszyty jest tak, by po wypełnieniu wiatrem utworzyć wypukłą czaszę, która w spinakerach symetrycznych przyjmuje niemal formę półkuli. Dobrze uszyty (i prawidłowo używany) spinaker, niezależnie od kształtu, powinien posiadać napięte krawędzie i gładką krzywą, bez nierówności i zagłębień, które znacznie obniżają jego sprawność.
Na spinakerze, przynajmniej w jego symetrycznej wersji, nie wyróżnia się rogu klasycznego halsowego i szotowego, ponieważ w zależności od aktualnego halsu oba rogi żagla zamieniają się tymi funkcjami.

Spinakerowe gadżety

„Zwykłym” żaglem zawiadujemy za pomocą szotów, ale w przypadku spinakera, poza szotami, mamy jeszcze do dyspozycji tzw. brasy oraz poziome drzewce, zwane spinakerbomem. Czym się to wszystko je?
Spinakerbom, czyli tzw. spi-bom, zwykle mieszka sobie zapomniany gdzieś na pokładzie, a wyciągamy go i montujemy jedynie w przypadku, gdy mamy zamiar użyć spinakera. Spinakerbom, podobnie jak zwykły bom, jest stabilizowany przez topenantę oraz obciągacz spinaker bomu. Jeden koniec (nok) spi-bomu montuje się do okucia na maszcie, a drugi do rogu spinakera, gdzie zaczynają się brasy, czyli liny, za pomocą których zmieniamy ustawienie spinakerbomu względem wiatru, poprzez obrócenie go w płaszczyźnie poziomej.

Etymologia

Nazwa spinaker niewątpliwie stanowi spolszczoną formę angielskiego słowa spinnaker, którego pochodzenie już nie jest tak oczywiste. Według jednej z teorii, słowo spinaker pochodzi od przekręconej nieco nazwy „Sphinx”, jaką nosiła jednostka, która po raz pierwszy użyła tego właśnie typu żagla w Solent w 1865 roku.

Alternatywna teoria podaje z kolei, że wynalazcą spinakera był William Gordon, właściciel jachtu Niobe, oraz że właśnie na Niobe po raz pierwszy użyto tego typu żagla. Pan Gordon, jaklo człowiek pragnący zapisać się na kartach historii, postanowił nazwać swój wynalazek nazwą łodzi, ale jeden z członków załogi odwiódł go od tego pomysłu, twierdząc, że znacznie lepiej pasuje nazwa spin-maker, co można przetłumaczyć jako „dodający spinu”. Jaka jest prawda, trudno dociec, ale wszystko (zarówno występ Niobe, jak i Sphinxa), miało miejsce w 1865 roku, zaś nazwy spinnaker oficjalnie użyto już rok później, na łamach sierpniowego numeru czasopisma „Yachting Calendar and Review”.