Pamiętacie wizje z „Seksmisji” kiedy to kobiety były w stanie się rozmnażać bez udziału mężczyzn? W filmie pojawia się tajemnicze słówko „partenogeneza”. Okazuje się, że to nie był wymysł reżysera, czego dowiodła pewna rekinica.
Dwa osobniki mustela siwego, ryby żarłaczokształtnej żyły sobie w jednym akwarium w Acquario di Cala Gonone na włoskiej Sardynii. A właściwie osobniczki, bowiem były to z całą pewnością dwie samice. Przez 10 lat żadna z nich nie miała styczności z samcem, jakież więc było zdziwienie, kiedy jedna z nich...urodziła córeczkę. Młodą nazwano Ispera, czyli Nadzieja.
Jak się okazuje, do ciąży doszło w wyniku samozapłodnienia własnych komórek jajowych u jednej z rekinic, czyli właśnie znanej nam partenogenezy, która wcale nie jest zjawiskiem tak rzadkim, jak się nam wydaje. Podobne zachowania zaobserwowano u ponad 80 gatunków kręgowców, w tym u ryb i gadów. Zaobserwowano ją także wśród rekinów i płaszczek, choć u mustela siwego jest to pierwszy udokumentowany „dziewiczy poród”. Naukowcy wskazują, że zjawisko to najczęściej występuje u pospolitych gatunków akwariowych, takich jak rekin bambusowy (Chiloscyllium plagiosum) czy rekin brodaty (Stegostoma tigrinum), chociaż partenogeneza jest trudna do stwierdzenia w warunkach naturalnych, więc wiedza o tym zjawisku opiera się na badaniach gatunków w niewoli.
No dobra, wszystko cacy, ale teraz należy sobie zadać pytanie, jak do tego doszło? Otóż partenogeneza zachodzi w bardzo trudnych warunkach, kiedy samica przez długi czas nie ma styczności z samcem. Według naukowców, w naturalnych środowiskach partenogeneza może być ostatnią nadzieją dla samic, które nie są w stanie znaleźć partnera z powodu oddzielenia od grupy lub działalności człowieka, w tym zmian klimatu i przełowienia. Co ciekawe, kiedy raz samica rozmnoży się w wyniku partenogenezy, dalej może się rozmnażać także przy udziale samca.
Partenogeneza może przebiegać na dwa sposoby. Pierwszy to forma klonowania – znamy ją choćby ze świata roślin. U rekinów występuje ten drugi rodzaj - to forma samozapłodnienia, która przypomina rozmnażanie płciowe. Komórka jajowa, zamiast łączyć się z plemnikiem w celu stworzenia zarodka, łączy się z ciałkiem polarnym – komórką z komplementarnym DNA. Dzieci otrzymują 100 proc. genów od matki, ale nie są jej dokładnym klonem. Komórki płciowe, czyli gamety, mają unikalną kombinację genów, które są losowo wybierane od każdego rodzica. Każde ciałko polarne ma więc inny skład genetyczny, a młode różnią się od swoich matek. W przypadku rekinów partenogeneza zachodzi tylko u samic, które nie mogą przekazać chromosomu Y. To oznacza, że powstałe potomstwo zawsze będzie płci żeńskiej.
Partenogeneza, choć może być szansą na przetrwanie gatunku, ma także minusy – np. znacznie mniejszą różnorodność genetyczną u potomstwa. Sporo embrionów powstałych w wyniku partenogenezy obumiera, natomiast te, które się urodzą, są normalnymi osobnikami. Urodzona we Włoszech Ispera jest zdrowa i żwawa. Choć najprawdopodobniej również całe swoje życie spędzi w akwarium.
0
